تمرینات پیشرفتۀ یوگا دروس اصلی
بعدی | قبلی
درس 33 مراقبه ، پرسش و پاسخ - روش جدیدِ نشستن در مراقبه (چهار زانو)
نویسنده : یوگانی
تاریخ : جمعه 5 دسامبر 2003 ساعت 5:03 بعد از ظهر
* به خوانندگان جدید توصیه می شود که خواندن مطالب را از ابتدای بایگانی دروس ( درس اول ، " این بحث برای چیست ؟ " ) آغاز نمایند . چرا که دروس قبل، پیشنیازی برای این درس محسوب می شوند.
پرسش: در کلاس یوگایی که من می رفتم، معلم می گفت که فرد باید در موقع مراقبه همیشه بطور عمودی و بدون تکیه گاه (از ناحیۀ کمر) بر سطح یک زیر انداز مخصوص یا بالش بنشیند. من سعی می کردم این کار را انجام دهم، اما تا حدی فرآیندِ طاقت فرسایی بود. آیا اینکار برای مراقبۀ موفق ضروری است ؟
پاسخ: در یک کلمه، نه. اگر شما روی یک سطح نرم با تکیه گاه (از ناحیۀ کمر) هم بنشینید، مراقبه به خوبی عمل می کند. یک صندلیِ راحت، کاملاً مناسب است. بنابر دلایلی که در مدت کوتاهی روشن خواهد شد، نشستن بر روی تشک با تعدادی بالش در پشت کمر، از آن هم بهتر است. در وضعیتی لم داده به پشت مراقبه نکنید زیرا به جای آنکه مراقبه کنید به خواب می روید. هدف اینست که در حالتی راحت و راست بنشینید. ما نمی خواهیم که ناراحتی غیر ضروری در بدن با روند سادۀ مراقبه رقابت کند. اگر برای شما نشستن روی یک سطح سخت و بدون تکیه گاه (از کمر) برای بیست دقیقه یا بیشتر طبیعی باشد، برای مراقبه خوب است. اما عدۀ کمی قادر به انجام آن خواهند بود و ضرورتی هم ندارد. راحتی کمتر مترادف است با حواس پرتیِ غیر ضروری در موقع مراقبه. پس این کار را به راحتی انجام دهید.
حال بعد از همۀ این توضیحات به یک چالش می رسیم.
پس از اینکه در روال روزانۀ مراقبه تثبیت شدید و احساس کردید که آماده اید تا قدم بعدی را در تمرین یوگای خود بردارید، ایدۀ خوبی است که در موقع مراقبه بصورت چهار زانو بنشینید. در اینجا تشک بکار می آید. اگر برای شما ممکن است یک پای خود را طوری به داخل ببرید که کف پایتان در مقابل قسمت داخلی ران قرار گرفته و پاشنۀ پا نزدیک انتهای ران باشد. این خوب است. بعد پای دیگر را نیز می توانید با کف پایی که روی ساق پای اول قرار می گیرد، به داخل جمع کنید. مهم نیست که کدام پا اول به زیرِ ران داخل می شود. این انتخاب شماست. به مرور زمان قادر خواهید بود تا توانایی تعویض پاها را توسعه دهید طوریکه در حین مراقبه هر یک می توانند به تناوب زیر پای دیگر قرار بگیرند. در مورد اینکه کدام پا در زیر استفاده شود، راحتی عامل تعیین کننده خواهد بود.
اگر شما تازه کار هستید ممکن است به نظر مشکل بیاید. بیشتر افراد نیاز به تمرین دارند، اما ما به این کار در شکلی افراطی نزدیک نخواهیم شد. بلکه روشی بسیار تدریجی و ملایم در پیش می گیریم. دلایل مهم و دراز مدتی وجود دارند که ما اکنون در حال دسته و پنجه نرم کردن با این وضعیت (چهارزانو) هستیم. بنابراین، آن را در شکل یک ضرورت ملاحظه کنید، مادامیکه روال مرتب مراقبۀ شما به خطر نیافتد.
به اولین تلاش ها مبادرت ورزید. ممکن است دریاببد که قادر نیستید پای داخلی خود را به زیر ران مخالف حرکت دهید. ممکن است حس کنید که زانوهای شما کاملا به هوا چسبیده اند و اصلا نیز قصد ندارند که روی سطح تشک قرار یابند. فقط تا آنجا که برای شما راحت است انجام دهید و در صورت ضرورت برای محکم کردنِ زیر زانوها از بالش استفاده کنید، طوریکه شما می توانید همچنانکه مراقبه می کنید احساس راحتی نیز داشته باشید. بواسطۀ فشار بر خود در وضعیتی نامناسب و ناراحت، خودتان یا مراقبۀ خویش را شکنجه ندهید. آنچه که ما می خواهیم کار کردن تدریجی روی پاهاست بنحویکه در طول دوره ای از زمان به سمت وضعیت چهار زانو متمایل گردند. این امر ممکن است برای برخی فورا ایجاد شود. برخی نیز ممکن است مدت زمانِ هفته ها یا ماهها، کارِ ملایم لازم داشته باشند. این مسیری است که ما می خواهیم بتدریج در آن پیش برویم. روم در یک روز ساخته نشده بود .
همچنانکه شما با فیزیکِ پاهای خود آشنایی می یابید درخواهید یافت که وقتی کف پاها اندکی به بالا بچرخند، زانوهای شما آسان تر پایین آمده و به راحتی روی تشک قرار می گیرند. سپس انگشتانِ پای داخلی، می تواند زیر ران رفته، طوریکه پاشنۀ پا نزدیک انتهای ران قرار گیرد و انگشتان پای بیرونی نیز می تواند در زیر ساق پا جمع شود. یک تشک برای این کار خیلی خوب است زیرا وقتی که نوک پا کمی درون نرمیِ تشک فرو می رود، کف پا براحتی می تواند بطرف بالا بچرخد. وقتی که کف پاها بطرف بالا چرخیدند، اگر زانوها هنوز پایین نیامده بود، از بالش برای پرکردن خلأ زیر زانو استفاده کنید. اما اگر کف پاها را بطرف بالا بچرخانید قاعدتاً باید زانوها پایین بیایند. درست مثل اینکه دو زانو روی تشک بنشینید در حالی که زانوها کاملاً به طرفین باز شده باشند. در موقع مراقبه از تکیه گاه (برای کمر) استفاده کنید و کم کم به توسعۀ این روش جدیدِ نشستن بپردازید. بزودی خواهید دید که پس از یک دورۀ چند هفته ای یا چند ماهۀ تلاش تدریجی، خود را در این وضعیت راحت خواهید یافت. اگر پاهای شما در طول مراقبه احساس ناراحتی داشت اشکالی ندارد که به دراز کردن یک یا هر دو پا روی تشک (بر اساس نیاز) پرداخته و به مراقبه ادامه دهید. یا اینکه می توانید گاه گاهی جهت پای داخلی را از زیر یک ران به زیر ران دیگر عوض نموده و مسیرِ مراقبه را ادامه دهید. فقط آنچه را که در مراقبه راحت هستید انجام دهید و در عین حال پیگیرِ تدریجیِ طریقۀ نشستِ چهار زانو باشید. زمانی فرا می رسد که نشستن در این حالت طبیعت ثانوی (نوعی ویژگیِ ذاتی و غریزی) شما می شود و شما قادر خواهید بود بدون اینکه حتی متوجه باشید چگونه نشسته اید، به راحتی مراقبه کنید.
اگر ناتوانیِ جسمی یا عامل محدود کنندۀ دیگری وجود دارد که شما نمی توانید بدان غلبه کنید و نشست چهار زانو برای شما میسّر نمی شود، مشکلی نیست. شما هنوز می توانید مراقبه کرده و همۀ منافع آن را حاصل کنید. چیزی را از دست نمی دهید. همچنانکه در طول مسیر، تمارین یوگای پیشرفتۀ جدیدی را اجرا می کنیم، راههایی وجود دارند که از طریق آنها کمبود نشست چهار زانو جبران می شود. چهار زانو نشستن ترجیح دارد اما یک حکم و ضرورت نیست.
بدیهی است وقتی که ما خود را در موقعیت هایی چون هواپیما، اداره، اتاق های انتظار و غیره جهت مراقبه می یابیم، باید بطور معمول و بدون داشتن هیچگونه وضعیت خاصی در پاها، روی صندلی خود بنشینیم. اما وقتی که در خانه مراقبه می کنیم، همیشه بهتر است، همانطور که شرح داده شد (با راحتی) پیگیر روش نشستِ چهار زانو باشیم. این یک آمادگی مهم است که پایه ای را برای مرحلۀ چشمگیری از دگرگونی معنوی ما در جریان افزودنِ تمارین پیشرفتۀ یوگا شکل خواهد داد.
نکته: این درس مقدمه ای بر تمرین مهم "سیداسانا" محسوب میشود که در دروس بعدی آموزش داده خواهد شد.
استاد در درون شماست.
توجه : برای آگاه شدن از مباحث بیشتر در ارتباط با مراقبه به کتاب "مراقبۀ عمیق" و در ارتباط با نشستِ سیداسانا به کتاب "آساناها ، مودراها و بانداها " مراجعه نمایید.
