فرهنگ اصطلاحات سانسکریت

 

 

 

                   

 

 

 

 

فرهنگ اصطلاحات سانسکریت اصولا در جهت پشتیبانی از دروس "تمرینات پیشرفتۀ یوگا" طراحی شده است. از زمانیکه این دروس با ایده و سبکی آسان و قابل فهم نگاشته شدند، سعی گردید تا استفاده از لغات دشوار سانسکریت در متون و درس ها نیز به حداقل برسد. بهمین دلیل این واژه نامه نباید که بعنوان یک منبع عمومی و کامل در جهت مطالعات عالی در این زمینه در نظر گرفته شود. با این حال لغات موجود در این فهرست چیزی بالغ بر صد اصطلاح می شوند که آنقدرها نیز کم تعداد نیستند و تقریبا همۀ آنها به نوعی در ارتباط با مدیریت تمرینات یوگا قرار گرفته و کاربرد دارند.

 

 

آدوایتا  Advaita - مشابه ودانتا، شاخه ای از فلسفۀ هندو که اساسا در اوپانیشادها، بهاگوادگیتا و براهما سوترا شرح داده شده است. نوعی دیدگاه وحدت وجودی (عدم ثنویّت). آدوایتا تاییدی است بر یگانگی خداوند، روح و جهان.

 

آجنا  Ajna - بمعنی فرمان. چاکرای ششم، همچنین بعنوان چشم سوم شناخته شده است. ناحیه ای شامل نوروبیولوژی اعصاب ازمرکز میان ابروها تا مرکز سر و بصل النخاع (ساقۀ مغز). چشم سوم مرکز فرماندهی و کنترل گرِ جنبه های سرور انگیز (اکستاتیک) فرآیند روشن بینی است که در نتیجۀ بیداریِ پیشروندۀ کوندالینی ایجاد میشود.

 

آکاشا Akasha  - بمعنی فضا (اثیر)، بویژه فضای همه جا حاضر و درونی. وقتیکه این واژه در سامیاما بکار می رود، باعث ظهور بدن در وحدتِ فضای درون شده و بدان اجازه میدهد تا در شکلی بی تلاش به هرکجا انتقال یابد.

 

آمارولی Amaroli - ادرار درمانی، تمرینی کهن و معنوی که در دو کتاب هاتایوگا پرادیپیکا و دامار تانترا تشریح شده است. (این روش در کتب کلاسیک طب سنتی ایرانی از جمله تحفۀ حکیم مؤمن نیز شرح شده اند).

 

آمریتا Amrita - بمعنی شهدِ مستی آور (نکتار). در یوگا این شهد مرتبط با ترشحات معطری است که از مغز سرازیر شده و از طریق مجرای پَسین بینی و حلق به سمت جهاز هاضمه انتقال می یابند.

 

آناهاتا  Anahata - بمعنی صدای بی بازخورد (صدایی که بر خلاف سایر صداها از برخورد دو چیز بهم ایجاد نمی شود). چهارمین چاکرا واقع در ناحیۀ قلب. اینجا جایی است که تمرین گر یوگا اولین تجارب از  وسعت فضای درون را ادراک میکند که اغلب با اصواتی افلاکی و سایر تجارب حسیِ درونی همراه است.

 

آناندا Ananda - بمعنی سُرور. یکی از سه ویژگی در سات – چیت – آناندا  یا سکوت سرور انگیزِ درونی.

 

آسانا  Asana – بمعنی وضعیت. سومین شاخه از یوگای هشت شاخه ای مشروح در کتاب یوگا سوتراهای پاتانجالی. آساناها به شکل جسمانی و در جهت نرمش و گشایش عصب های ظریف در بدن بویژه سوشومنا یا عصب نخاعی و معمولا درست قبل از انجام نشست پرانایاما و مراقبه (مدیتیشن) به انجام می رسند.

 

آشتانگا یوگا  Ashtanga Yoga – بمعنی یوگای هشت مرحله ای. سیستمی از تمرینات یوگا که بر پایۀ هشت شاخه از یوگا استوار است. سبکی که در کتاب یوگا سوترا تالیف پاتانجالی تشریح شده است.

 

آشوینی مودرا Asvini Mudra - نوعی مولاباندا (قفل ریشه) یِ حرکتی. در این تکنیک ماهیچۀ اسفنکتر مقعد به تناوب و ملایمت انقباض و انبساط می یابد. این امر زمانیکه رسانایی اکستاتیک در سلسلۀ اعصاب به پا می خیزد نیز بطور خود به خود رخ می دهد.

 

آتمن  Atmen - روح فنا ناپذیر بشر. خود الهی که در هر شخص حضور دارد. با آغاز روند مراقبه، آتمن  در ابتدا در شکل سکون، صلح و سکوت درونی تجربه شده و بعدها در اَشکال سُرور وجد آمیز و عشق الهی برون ریزی می کند.

 

آواتار Avtar - بمعنی حلول خداوند در انسان. همچنین بمعنی نجات بخشِ معنویِ بشریت. تولد یک آواتار اغلب از پیش بشارت می شود. چنین فردی معمولا جهت نایل شدن به نهایت روشن بینی، سختی ها و امتحانات متفاوتی را سپری میکند و سپس ماموریت مهمِ یاری به دیگران در جهت پیشرفت معنوی بدو سپرده میشود. آواتارهایی که در شرق به خوبی شناخته شده اند مثل بودا و کریشنا و در غرب مسیح. آواتارهای بسیاری به زمین آمده اند که اغلب نیز کمتر شناخته شده هستند. هرکسی ذاتا قادر است تا یک آواتار شود چراکه همه انسانها دارای پتانسیلی الهی و همانند می باشند. در واقع ماموریت مهم یک آواتار نیز نمایش و آگاهی بخشیِ همین پتانسیل نزد ماست.

 

آیورودا Ayurveda -  بمعنی دانش حیات. نظام درمانیِ باستانی و مبتنی بر اصول یوگا که بر تعادل بخشی روی مزاج ها (عناصر بنیادین) و پراناها (انرژی ها) در بدن متمرکز است. نقطۀ قوت اصلی در این سیستم در واقع کاربرد کیفیات طبیعی و اقداماتی پیشگیری کننده است که از بروز بیماری ها جلوگیری بعمل آورده و یا قبل از آنکه بتوانند به شکل مزمن درآیند آنها را برطرف می نماید. آیورودا می تواند کمک بسیاری در رفع بی تعادلی ها و انرژی های تشدید یافتۀ درونی ایجاد نماید. ناهماهنگی هایی که  میتوانند در راه یوگا ظاهر گشته و اخلال ایجاد کنند.

 

باندا Bandha - بمعنی قفل. یک وضعیت عضلانی قفل شده که در مسیر تمرینات یوگا بکار گرفته می شود. بعنوان مثال: مولاباندا (قفل ریشه) و اودیانا باندا (قفل شکم).

 

باستی Basti - پاکسازی قسمت زیادی از روده (قولون) با استفاده از نوعی تنقیۀ محلولِ ملایم آب نمک. این روش پس از اینکه رسانایی اکستاتیک (کوندالینی) بواسطۀ نتیجۀ انجام سایر تمرینات فعال گردید، موجبات تسهیل جریان این انرژی سرور انگیز را از طریق نوروبیولوژی عصبی فراهم می آورد. مقدّم بر آن، با توجه به اینکه بسیاری از بیماری ها از ناحیۀ قولون ریشه میگیرند باستی میتواند در جهت کمک به سلامتی بکار گرفته شود. مسلما رژیم غذایی خواهد توانست نقشی ویژه در این امر ایفا نماید.

 

باستریکا پرانایاما  Bastrika Pranayama - (همچنین Bhastrika  نیز تلفظ  می شود). بمعنی تنفس غرّش ناک (دم آهنگری). نوعی تکنیک تنفسی سریع (نَفَس زدن) که در مراحل پیشرفتۀ تمرین یوگا بکار گرفته می شود. در مجموعه دروس AYP این تمرین با توجه روی ستون فقرات و تعقیب آگاهانۀ آن در جهت بالا و پایین استفاده میشود که تنفس ستون مهره ایِ باستریکا نام گرفته است.

 

باگاوادگیتا Bhagavad Gita - بمعنی نغمۀ الهی. پر خواننده ترین متن آسمانی و محبوب ترین کتاب خداشناسی در هند. گاهی آن را کتاب مقدس هندوان بشمار می آورند. رساله ای که قسمتی از کتاب بزرگ و حماسیِ ماهابهاراتا است و شامل جزئیات صحبت های بین کریشنا و  رزم آور بزرگ، آرجونا است. در این کتاب، راه روشن بینی شرح داده شده و شامل بسیاری از روش هایی است که در مجموعه دروس AYP گنجانده شده است.

 

باکتی یوگا   Bhakti Yoga – باکتی بمعنی عشق الهی یا عشق به حقیقت است. اولین تجلیِ اینگونه عشق در شکل اشتیاق برای چیزی فراتر یا مقصودی والا (ایشتا) در زندگی شکل می گیرد. تمرین باکتی یوگا به شکلی اصولی موجب همسویی احساس و اشتیاق تمرین گر به سمت والاترین مقصود زندگی میگردد. مقصودی که با سوالِ چرا من اینجا هستم؟ آغاز شده و با اتحادی سرور انگیز با الوهیت درونی به پایان می رسد.

 

براهما سوترا  Brahma Sutra - از مجوعه کتب اصلیِ فلسفۀ غیر ثنوی (وحدت وجودی) ودانتا است. بقیه این کتب شامل بهاگاوادگیتا و 108 اوپانیشاد می شوند.

 

براهماچاریا  Brahmacharya – بمعنی قدم نهادن در براهما یا قدم نهادن در نیروی خلاق الهی است. تعبیر متداول آن بمعنیِ تجرّد است اما در واقع این واژه معنایی فراتر از آن دارد. براهماچاری بمعنای حفظ و پرورش انرژی حیاتی (انرژی جنسی) در تمرین گرِ یوگاست. امری که با تکیه بر روش های یوگا می تواند هم در حالت تجرّد و هم در غیر از آن حالت صورت بگیرد.

 

براهماری پرانایاما  Brahmari Pranayama –  بمعنی تنفس زنبوری (صدای زنبور) است. نوعی تنفس مکمّل که از طریق بکارگیریِ حنجره (جعبۀ صدای انسان واقع در زیر زبانِ کوچک)، با محدود نمودن خروج هوا در بازدم و ایجاد صوتی  شبیه وزوز زنبور، در عمق گلو، باعث تحریک قدرتمند ارتعاش OM که از ساقۀ مغز (بصل النخاع) سرچشمه میگیرد میشود. این روش، بخصوص پس از برخاستن رسانایی اکستاتیک در سلسلۀ اعصاب بمراتب تاثیر قوی تری ایجاد میکند. در دروس AYP براهماری بطور اختیاری میتواند بجای اوجایی در حین تنفس ستون مهره ای (اسپاینال) بکار گرفته شود.

 

چاکرا Chakra  - بمعنی چرخ است. چاکراها مراکز انرژیِ نوروبیولوژیکی و معنوی در بدن انسان هستند که بواسطۀ آنها، هزاران عصب یا نادی ظریف با یکدیگر در ارتباط قرار می گیرند. حدود هفت چاکرای بزرگ و بی شمار چاکرای کوچک وجود دارند. هفت چاکرای بزرگ بترتیب عبارتند از : مولادهارا (واقع در عجان)، سوادهیستانا (اندام های جنسیِ درونی)، مانی پورا ( ناف یا شبکۀ خورشیدی)، آناهاتا (قلب)، ویشودهی (گلو)، آجنا (ابرو تا بصل النخاع) و ساهاسرارا (تاج) .

 

چیت  Chit - بمعنی آگاهی. یکی از سه مشخصۀ سات – چیت – آناندا یا سکوت سرور آمیزِ درونی ما.

 

دارشان Darshan - بمعنی دیدن یا تجربه کردن است. دیدن یا تجربه نمودن حضور اشخاصی که مقصود و هدفی والا را انتخاب نموده اند. این واژه عموما بمعنی قرار گرفتن و دریافت انرژی معنوی در حضور شخصی که به روشن بینی رسیده است.

 

دارانا Dharana  - بمعنیِ توجهِ تمرکز یافته. ششمین شاخه از یوگای هشت شاخه ایِ پاتانجالی که در یوگا سوتراها شرح داده شده است. دارانا اولین مرحله از مراقبه و همچنین سامیاما است. یعنی وقتیکه توجه بطریقی ویژه بر روی یک مانترا و یا یک سوترا متمرکز می شود.

 

دارما Dharma - بمعنی آنچه که متحمّل می شود. این واژه در یوگا به فعالیت و کاری که شخص در دنیا انجام می دهد اطلاق شده و امری است که بطور طبیعی حمایت کنندۀ تکامل معنوی در افراد خواهد بود. در بودیسم این واژه به کلّ آموزه و پیام معنوی بودا اطلاق می شود.(بودا دارما)

 

دائوتی  Dhauti - پاکسازی کل مسیر روده ها بوسیله بلع مقدار مشخص و قابل توجهی از آب نمک و دفع آن توسط حرکات روده. همچون باستی، این روش نیز باعث تسهیلِ پیشرفتِ رسانایی اکستاتیکِ فعال (کوندالینی) در درون جهاز هاضمه میشود. دائوتی نسبت به باستی فشار بسیار بیشتری بر نوروبیولوژی وارد میسازد بنابر این در انجام آن باید احتیاط بیشتر نموده و با دفعات کمتر اقدام نمود.

 

دیانا  Dhyana - بمعنی مراقبه (مدیتیشن). شاخۀ هفتم از یوگای هشت مرحله ای پاتانجالی، مشروح در کتاب یوگا سوترا. مراقبه، فرآیند گسترش توجه است از تمرکز روی یک موضوع (مثل یک مانترا) به سمت حالتی نامتمایز و بیکران از آگاهیِ سرور آفرین که سامادی نامیده می شود. فرآیندِ مراقبه ای که بنحوی صحیح تمرین شده است منجر به سکون و پالایشی عمیق در سیستم اعصاب انسان میشود.

 

دوشا Dosha – بمعنی مزاج . انواع سه گانۀ مزاج های بیولوژیک در پزشکیِ آیورودا که برای هر فرد اساسنامه ای فردی را مشخص میسازد. واتا (جنبش)، پیتا (حرارت) و کافا (ساختار). درمان های آیورودا منجر به توسعۀ تعادل در دوشاها گشته و همین امر پایه ای عالی از سلامت جسمانی و معنوی را فراهم می آورد. (در طب سنتی ایرانی مزاج ها بر چهار دسته اند: بلغم که مشابه کافا است، صفرا مشابه پیتا و سودا و دم، با واتا اشتراک مفاهیم خواهند داشت).

 

گورو Guru – بمعنی محو کنندۀ تاریکی. گورو همان آموزگارِ درونی ماست که همچنین بیرون از ما نیز تلالو دارد. (در عرفان و ادبیات پارسی گورو هم معنی با استاد و پیر معنوی است). وجودی که بتدریج ما را به سمت تجربۀ روشن بینی رهنمون می سازد. خواستۀ ذاتی برای حقیقت و خدا (باکتی) بنیادی ترین تجلی گورو است. باوری رایج وجود دارد که گورو را فقط در شکل شخصی دیگر (بیرونی) دنبال کرده و طلب می کند. در حقیقت  این گوروی درونی است که فرد را به سمت سایر اشکالِ گورو هدایت می کند و ما هیچگاه بیش از تپش قلب خویش از قدرت روشنایی بخش گورو به دور نیستیم.

 

هاتا یوگا Hatha Yoga - بمعنی اتحاد خورشید و ماه. سیستمی از تمرینات یوگا که بر روی پاکسازی سیستم اعصاب از طریق روش های جسمانی (آسانا)، تنفسی (پرانایاما) و سایر ابزارها متمرکز است.

 

هاتا یوگا پرادیپیکا Hatha Yoga  Pradipika - متنی با قدمت 500 ساله و اثر سوات ماراما که بسیاری از تمریناتِ سبک هاتا یوگا در آن شرح و تفصیل شده است.

 

آیدا و پینگالا Ida and Pingala  -  دو عصب معنوی (نادی) اصلی در بدن و دارای رتبۀ دوم اهمیت پس از عصب نخاعی (سوشومنا).

 

ایشتا Ishta - بمعنیِ آرمانی مشخص. ایشتا، قلب باکتی یوگا بوده و عبارت از آن چیزی است که هر شخص به شکل آرمانی و الهام بخش در راه سفر معنوی خویش بدان مبتلا و مشغول می شود. ایشتا می تواند به سادگی، حتی  این سوال همیشگی"من چه کسی هستم؟" و گشوده شدن تدریجی پاسخ آن باشد و یا به پیچیدگیِ یک گورو در شکل انسانیِ آن. هر ایده یا موضوعی میتواند بعنوان معیار و سمبلی برای  ایشتا، یاریگر افراد شود، حتی مفاهیم فلسفی، زیبایی طبیعت و غیره. آنچه که در همۀ ایشتاها مشترک خواهد بود، توانایی آنها در الهام بخشیدن به رهرو در جهت تعقیبِ استوار و پر تلاشِ راه معنویت است.

 

جالاندرا باندا Jalandhra Bandha - بمعنی قفل چانه که در طول مراحل مشخصی از کومباکا (حبس تنفس) تمرین میشود. در مجموعه دروس AYP روشی پیشرفته تر به نام پمپ چانه یا جالاندرای حرکتی، طرح و عنوان شده است.

 

جالا نتی Jala Neti - شستشوی بینی از طریق جاری نمودن محلول آب نمک در مجاری بینی و با استفاده از "قوری نتی" یا از طریق بالا کشیدن مستقیم این محلول در یک کاسه توسط مجاری بینی و خارج نمودن آن از دهان. جالا نتی باعث کمک به توسعۀ عملکرد رسانایی اکستاتیک (کوندالینی) در گذرگاههای ظریف بینی و سینوس ها می شود و با شامباوی مودرا، کچاری مودرا و سایر روش های طراحی شده جهت پالایش و گشودگیِ کانال های انرژی فوقانی ارتباط و خویشاوندی دارد. همچنین جالا نتی برای سلامتی و بویژه آلرژی های سینوسی بسیار مفید است. روشی که میتوان در هر زمان و با کمترین میزان خطرِ عوارض جانبی و نامطلوب به انجام رساند.

 

جیوا Jiva – روح فردی. بدن و آگاهی نفسانیِ مرتبط با آن. یک وجود انسانیِ نا آگاه و اشراق نایافته.

 

جیوان موکتی Jivan Mukti - یک روح آزادی یافته و به بینهایت پیوسته. یک وجود انسانیِ روشن بین. کسی که به آگاهی مسیحایی نایل شده است.

 

جنانا مودرا یا چین مودرا  Jnana Mudra or Chin Mudra- نوعی مودرای دست که انگشتان شست و اشارۀ دست ها مماس با یکدیگر قرار گرفته و با دستانی که در حالت ثابت و رها هستند تشکیل حلقه ای را می دهند. کف دست ها میتوانند در حین نشست تمرینات بر روی زانوها به سمت بالا یا پایین قرار گیرند. این مودرا بخصوص با بیداری انرژی کوندالینی در سیستم اعصاب، اثری فراتر از معمول ایجاد خواهد کرد.

 

جنانا یوگا Jnana Yoga - طریق معرفت. سیستمی از تمرین یوگا مبتنی بر استدلال و کاوشی شهودی. جنانا یوگا غالبا با فهمی اشتباه مواجه بوده است بطوریکه آن را با مجموعه ای از معرفت عقلانی در باب مطالب معنوی یکی میدانند. جنانا یوگا در واقع فامیل نزدیک باکتی یوگاست. جایی که قلب و ذهن به اتفاق در تاپاس (حرارتِ) سوال جاودانیِ  "من کیستم؟" ذوب میگردند.

 

جیوتیش Jyotish - سیستم ستاره بینیِ هندو.

 

 کاما سوترا Kama Sutra - کتابی راهنما و کهن راجع به روابط جنسی و اجتماعی بین مرد و زن. هرچند که در غرب عقیدۀ رایج بر این است که این کتاب متنی تانتریک است اما کاما سوترا حاوی اصول پایۀ روش های جنسی در تانترا یوگا نیست. روش هایی که تماما به هدف حفظ و پرورش انرژی جنسی یا براهماچاری بواسطه بکار بردن روش های تانتریک در حالت تجرد یا غیر از تجرد ایجاد شده اند.

 

کاپالباتی Kapalbhati - بمعنی "درخشش پیشانی" یا چهره ای تابناک. کاپالباتی یک شات کارمای سنتی است. روشی تنفسی که در آن نفَس به شکلی طبیعی و ناگهانی از طریق بینی یا دهان (با لب های لوله شده) انجام می شود. این تمرین باعث افزایش فشار هوا در ناحیۀ سینوس ها و مجاری پَسین بینی و حلق طی شلیک های تنفسی کوتاه، شده و برای مغز و قسمت های فوقانی بدن نوعی پاکسازیِ ویژه را فراهم میسازد. اثرات کاپالباتی مشابه تنفس باستریکا خواهد بود.

 

کارما Karma - بمعنیِ عمل و اثرات آن. عقیده ای مبنی بر اینکه اعمال گذشتۀ ما، تمایلات، محدودیت ها و فرصت های فعلی ما را خلق کرده اند. اینها گاهی منسوب به قانون کارما می شوند. در الهیات مسیحی، این مورد در عبارت "هرچه که بکاری برداشت خواهی کرد" نمود یافته است. کارما، پایۀ حکمتِ تناسخ است. بر اساس این عقیده، زدودن کارماهای ذخیره شده در سیستم اعصاب (سامسکاراها) از طریق تمرینات یوگا باعث گشایش شادی بیشتر دراین زندگی و زندگی بعدی گشته و سرانجام روح را به سرمنزل زندگیِ جاوید در قلمروهایی والاتر و رها شده از ضرورت تولدی دیگر بار و انسانی رهنمون میشود.

 

کارما یوگا Karma Yoga - طریقِ عمل. روش معنویِ  فعالیت در دنیا بر اساس خدمتی معنوی (سوا Seva). درصورتیکه این کار به شکلی اصولی یعنی با رهایش از چشمداشتِ دریافت هر چیز در قبال آن کارانجام شود، باعث توسعۀ چرخه ای مثبت از علت و معلول ها میگردد. زندگی در شیوه ای از کارما یوگا بطور طبیعی توسط بکارگیری تمرینات یوگا و با گذشت دوره ای از زمان پدیدار می شود. برخی با هدیۀ کارما یوگا متولد می شوند و بواسطۀ کارهای خوبشان، زندگی خویش را صرف ارتقاء همۀ بشریت (و خودشان) میکنند.

 

کچاری مودرا Kechari Mudra - بمعنی پرواز از طریق (فضای) درون. کچاری تمرینی است که در آن زبان به سمت کامِ دهان (سقفِ نرم) برخاسته و در نهایت بر فراز مجرای پَسین بینی و حلق و در داخل ناحیۀ تحریک پذیر معنوی قرار می گیرد. امری که باعث بسته شدن جریان مدار نوروبیولوژیکی در بدن شده و انرژی اکستاتیک قادر می شود تا در ناحیۀ بین لگن و سر به جریان درآید. کچاریِ تمرین شده در هماهنگی با شامباوی مودرا و سایر روش های یوگا باعث گشودگی قلمروهای ظریفِ اکستاتیک در درون قلب و سرتاسر سطوح ظریف سیستم اعصاب میشود.

 

کرتان Kirtan – سُرایش مذهبی. تمرین کرتان از طریق در هم آمیختن باکتی (سرسپردگی) و تکرار مانترا (ذکر) و پرانایاما، میتواند بطور معنی داری منجر به ارتقاء سطح رسانایی اکستاتیک و سکوت درونی گردد. همچنین سرایش گروهی کرتان ها باعث قدرت گرفتن اثرات مفید آن و ارتقاء قدرتِ آگاهی معنوی در گروه میشود.

 

کریا یوگا Kriya Yoga - بمعنی یوگای تکنیکی. سبکی از یوگا که از طریق سر فصل های آموزشیِ سنت های مختلف و در اَشکال بسیار عرضه شده است. آموزه های اصلیِ کریا یوگا تمرکز روی پرانایاما است و تنفس ستون مهره ای پایۀ اصلی تمرین را تشکیل میدهد. همچنین، کریا یوگا بسیاری از روش های هاتا یوگا را در بر می گیرد.

 

کومباکا Kumbhaka - بمعنی حَبسِ تنفّس. نگه داشتن تنفس در درون (کومباکای داخلی) و در بیرون (کومباکای خارجی) در بازه های زمانیِ مختلف در حین تمارین یوگا. کومباکای تمرین شده در همراهیِ با سایر روش های یوگا همچون مودراها و بانداها نقشی مهم در بیدارسازیِ انرژی کوندالینی که در ناحیۀ لگن مستقر است ایفا می کند. حبس نفس همچنین گاهی به شکل خود به خود در حین انجام تمارین رخ می دهد. بخصوص در طول مراقبۀ عمیق (مدیتیشن) و زمانیکه آهنگ متابولیسم در حد نزدیک به توقف می رسد.

 

کوندالینی Kundalini - بمعنیِ مار چنبره زده. واژه ای مفهومی و استعاره ای، استفاده شده در شرح  حالات فعّال و نهانِ انرژی جنسی در سرتاسر فرآیند دگرگونیِ معنویِ انسان. زمانیکه کوندالینی بیدار شد، فعالیت انرژی جنسی در قلمرو لگن در جریانی مستقیم و  رو به بالا، منجر به توسعۀ کل سیستم اعصاب با قدرت استحاله ایِ عظیم می شود. پس از اینکه انرژی به حرکت درآمد، اغلب واژۀ مؤنثِ شاکتی بجای کوندالینی استفاده می شود. در آیین مسیحیت، کوندالینی روح القدُس نامیده شده است.

 

کُندالینی یوگا Kundalini Yoga - سیستمی از تمرینات، که اصولا جهت بیدارسازیِ انرژی کوندالینی در سرتاسر بدن طراحی شده است. تکنیک های بکار گرفته شدۀ کوندالینی یوگا اساسا از هاتا یوگا اتخاذ شده اند در همراهی با تمرکز بیشتر روی استفاده از پرانایاما، حبس نفس، مودراها، بانداها و تمرکز کمتر روی آساناها.

 

لینگام Lingam - اندام جنسیِ مردانه. هم بعنوان معنی ظاهری و هم به لحاظ انرژی بعنوان قدرت شیوا در اتحاد یوگیانۀ انرژی های شیوا و شاکتی در سرتاسر سیستم اعصاب مفهوم دارد.

 

ماها مودرا  Maha Mudra - بمعنیِ مودرا ی (نشان) اعظم. وضعیتی پیشرفته از یوگا  که در جهت پالایش و گشودگیِ سوشومنا (عصب نخاعی) طراحی شده است.

 

ماهابهاراتا Mahabharata - منظومۀ بزرگ و حماسی  هندو که به شرح زنگیِ کریشنا و  جنگی که بین دو فامیل رقیب (پانداواس و کائوراواس) رخ میدهد می پردازد. بهاگواد گیتا بخشی از ماهابهاراتا است.

 

مالا Mala - رشته ای از مهره ها (شبیه تسبیح)، شامل 108 مهره که برای شمارش دورهای تکرار در تمارین معنوی بکار گرفته شده و همچنین گاهی بمنظورهای معنوی و مذهبی به تن آویخته می شود.

 

مانی پورا  Manipura – بمعنی شهر جواهرات. چاکرای سوم واقع در ناحیۀ ناف / شبکۀ خورشیدی و مربوط  به هاضمه. در فرآیند روشن بینی، این چاکرا وظیفۀ ایجاد و توسعۀ متابولیسمی والاتر در بدن را نیز ایفا می کند. در طی این پیشرفت، با تولید اجزاء آلی در جهاز هاضمه و نفوذ آن در بدن، شراره های انرژی پرتو افشانی خواهند کرد.

 

مانترا Mantra - آوا (هجا) یا مجموعه ای از آواهایی که در تمرین مراقبۀ عمیق (مدیتیشن) بکار گرفته می شوند.

 

مانترا یوگا Mantra Yoga  - سبکی از تمرین یوگا که بر روش های ذهنی که مانتراها و سوتراها را بکار میگیرند استوار است .

 

مایا Maya - بمعنی وَهم است. منظور، طبیعتِ وهم آلود و گمراهِ تجربۀ دنیا، توسط  یک شخص اشراق نایافته است. جهل و مرگ، بخشی از فعالیت های مایا است. شخصی روشن بین دارای تجربه ای متفاوت است. او مایا را بعنوان یک بازی (Lila  در سانسکریت)، بر روی حوزه ای از  آگاهیِ سرور انگیز، خالص، فنا ناپذیر و بیکران مشاهده میکند. امری که بعنوان خود واقعی افراد شناخته شده است. هرچند که یک فرد اشراق یافته بواسطۀ فعالیت های جهل و مرگ بر روی سیارۀ زمین تحت تاثیر قرار می گیرد اما در هر حال بر روی واقعیتی تابناک، که هیچگاه بوسیلۀ مایا  لمس نمی شود، زندگی میکند. این امر همان پیامدِ یوگاست. یعنی پاکسازیِ سیستم اعصاب که باعث گشوده شدن آگاهیِ بیکران، خالص و سرور آفرین درونی و برون ریزی عشق الهی می شود.

 

موکشا Muksha - روشن بینی. آزادی در این زندگی به شکل سرور اکستاتیک و برون ریزی عشق الهی. آزادی از چرخۀ تولد و مرگ.

 

مودرا Mudra - بمعنیِ مُهر و موم (درزگیری و ممانعت از نشتِ انرژی). مجموعه ای از حرکات و وضعیت های فیزیکیِ مختلف که باعث هدایت انرژی اکستاتیک به سمت سطوحی والاتر از تجلی در سیستم اعصاب می گردند.

 

مولاباندا Mulabandha (همچنین Mula Bandha نیز تلفظ می شود) – بمعنیِ قفل ریشه. تحریک اصولی انرژی جنسی به سمت بالا در سیستم اعصاب که در حین تمارین یوگا از طریق فشردگی ملایم عضلۀ اسفنکتر مقعد انجام می شود.

 

مولادهارا Muladhara - بمعنیِ ریشه یا بنیان. اولین چاکرا واقع در ناحیۀ عجان (خشتک به فارسی) که انرژی کوندالینی ابتدا در این ناحیه بیدار می شود.

 

نادا یوگا Nada Yoga - طریقی از یوگا که به شکلی طبیعی، رخداد صدای درونی (از قبیل OM) را بعنوان سوژۀ مراقبه بکار می گیرد. از آنجاییکه ممکن است رخ نمودن طبیعیِ صدای درونی در میان تمرین گران و در برخی زمانها شکلی ثابت نداشته باشد، انسجام و اثر بخشیِ نادا یوگا دارای حوزۀ وسیع و متنوعی خواهد بود. در رویکرد AYP نادا ممکن است در شکلی از ارتعاشات و اصوات درونی (بویژه OM) که اغلب بوسیلۀ جریانی از انرژی اکستاتیک و سرور انگیز همراهی می شود شنیده گردد. در اینگونه موارد توصیه بر این است که فقط پیگیر روند تمرینی که در آن زمان بدان مشغول هستیم، باشیم. چراکه این تمرین است که تجربه را ایجاد میکند. در رویکرد AYP، نادا (صدای درونی) نتیجه تمارین است نه علت انجام آنها.

 

نادی Nadi - بمعنی کانال. نادی ها، عصب های ظریف و معنوی هستند که با عصب های فیزیکی مرتبط اند. هزاران نادی در بدن وجود دارند اما تنها چند عدد از آنها، مستقیما  برای نیل به اثرات گستردۀ یوگا بر روی کل سیستم اعصاب، پاکسازی و گشوده می گردند.

 

نادی شودانا Nadi Shodana - شکلی ساده و آرام بخش از پرانایاما که با بکار گیری انگشتان دست، تنفسی متناوب از سوراخ های بینی را ایجاد می کند.

 

نولی  Nauli - بمعنی کره گیری (روندی که توسط تکان های شدید و متناوب صورت می گیرد). تمرینی از یوگا شامل چرخش عضلات شکمی ابتدا در یک جهت و سپس در جهتی دیگر. این تمرین باعث تحریک کارکردهای عالی سیستم گوارش و خیزش کندالینی می شود.

 

نیاما  Niyama - بمعنی مراعات. دومین شاخه از یوگای هشت شاخه ای مطرح در یوگا سوتراهای پاتانجالی. نیاماها جنبه های رفتاری است که منجر به پشتیبانی فرآیند دگرگونی معنوی انسان می شود. آنها عبارتند از: سائوچا (طهارت و پاکیزگی)، سامتوشا (قناعت)، تاپاس (حرارت/تمرکز/ریاضت)، سوادهیایا (مطالعۀ خویشتن و نوشته های معنوی) و ایشوارا پرانیدهانا (واگذاری به پروردگار).

 

اوجاس Ojas - جزئی انرژی گون و تابناک که با پرورش و پالایش انرژی جنسی در جهت مقصودی عالی و معنوی، به شکل سرور انگیزی در بدن انسان توسعه می یابد.

 

اُم OM (همچنین اوم  AUM تلفظ می شود) – مقدس ترین مانترای هجایی در هند و همچنین در سایر فرهنگ ها. خاستگاه اولیۀ ارتعاش الهی در بشر. اوم به تنهایی و یا همراه با سایر هجاها برای مراقبه بکار گرفته شده است. هرچقدر که تمرینات یوگا پیشرفت می کنند، اوم میتواند بصورت ارتعاشی طبیعی و معنوی و در شکلی سرور انگیز که از ساقۀ مغز (بصل النخاع) سرچشمه می گیرد، شنیده شود. بصل النخاع که بخشی از آجنا یا چشم سوم است، دهان خدا نیز نامیده شده است.